شیرین عبادی : بحران در حکومت ایران و سیاست غرب

جفری گدمین، رئیس رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی*، در مجله «فارین پالیسی» و پس از گفت‌وگویی که به تازگی با شیرین عبادی -وکیل و برنده جایزه صلح نوبل- انجام داده، یادداشتی نوشته است که آن را در زیر می‌خوانید:

با شنیدن سخنان شیرین عبادی می توان دریافت که وضعیت سیاسی ایران از زمان انتخابات ریاست جمهوری تا به امروز چقدر متحول شده است. به اعتقاد این برنده جایزه صلح نوبل رژیم جمهوری اسلامی ایران آخرین روزهای عمر خود را سپری می کند.

در ماه نوامبر ماموران حکومت ایران مدال صلح نوبل شیرین عبادی را از صندوق امانت در بانک وی مصادره کردند. اواخر ماه دسامبر خواهر وی بازداشت شد و چند روز بعد ماموران دولت پاسپورت همسر وی را که هنوز در ایران است ضبط کردند. خانم عبادی که سرشناس ترین چهره مخالف دولت ایران است تردیدی ندارد که در صورت بازگشت به ایران دستگیر خواهد شد.

بحران سیاسی در ایران از اعتراض به نتایج انتخابات و با شعار «رای من کجاست» آغاز شد ولی اکنون جمعیت معترض شعار مرگ بر دیکتاتور سر می دهد. روحانیون اصلاح طلب که در آغاز معتقد به حفظ کامل نظام بودند اکنون خواستار آزادی زندانیان سیاسی، آزادی رسانه ها و آزادی اجتماعات هستند.


به نظر می رسد که شیرین عبادی نیز چنین مسیری را طی کرده است. این برنده ۶۲ ساله جایزه صلح نوبل سیاست جورج بوش برای توسعه دمکراسی در ایران را محکوم می کرد. او طرفدار اصلاح نظام سیاسی ایران و نه برچیدن آن بود. او با اختصاص بودجه ۷۵ میلیون دلاری از سوی وزارت خارجه آمریکا در زمان جورج بوش برای تقویت نهادهای مدنی در ایران مخالف بود.

خانم عبادی در گفت‌وگو با رئیس رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی بازهم تاکید می کند که کمک های خارجی برای توسعه دمکراسی یک اشتباه بزرگ است. ولی با این وجود می توان دید که همزمان با تشدید بحران سیاسی در ایران مواضع خانم عبادی نیز دستخوش تغییر شده است.

به اعتقاد خانم عبادی « مذاکره و معامله با این رژیم به جایی نمی رسد». وی کاملا اطمینان دارد که رهبری حکومت ایران با نیت خوبی وارد مذاکرات هسته ای نشده و حتی اگر توافقی صورت بگیرد این حکومت به تعهدات خود وفادار نخواهد ماند.

خانم عبادی از طرفداران برقراری تماس و مذاکره بدون قید و شرط بین ایران و آمریکا بود. او هنوز از برقراری تماس بین دو کشور دفاع می کند ولی خواستار آن است که مسائلی مثل حقوق بشر، حمایت از نهادهای مدنی و برقرار حاکمیت قانون در ایران به چهارچوب این مذاکرات افزوده شوند. به اعتقاد خانم عبادی فقط حکومتی که موازین حقوق بشر را رعایت کرده و با رای و تمایل اکثریت مردم در قدرت باشد برای مذاکرات هسته ای با غرب طرف گفتگوی قابل اعتمادی خواهد بود.

چگونه می توان به این هدف رسید؟

شیرین عبادی می گوید رسانه های فارسی زبان برون مرزی مثل رادیو فردا، بخش فارسی بی بی سی و صدای آمریکا باید به مردم ایران توضیح دهند که اعمال تحریم های بیشتر با هدف اعمال فشار بر رژیم است و نه مردم عادی ِ ایران. مثل بسیاری از ایرانیان خانم عبادی نگران است که احساسات ملی گرایانه مردم در ایران ممکن است تحریک شود. او نگران است که اشتباهات قبلی در سیاست خارجی غرب و ذهنیت کهن مردم ایران در مورد تئوری توطئه ممکن است زمینه را برای سوء استفاده حکومت ایران از فضای خصومت با غرب فراهم کند.

خانم عبادی در مجموع به سیاست خارجی فعلی دولت آمریکا امیدوار است. وی از مدافعان باراک اوباما است و معتقد است که رئیس جمهوری آمريکا به موازینی مثل حقوق بشر و ارزش های آزادی‌خواهانه پایبند است. با این وجود خانم عبادی به این نکته اشاره می کند که متاسفانه هنوز این ارزش ها -حداقل در برخورد با ایران- به عناصر مهم سیاست خارجی آمریکا بدل نشده اند.

آیا خانم عبادی می خواهد به صحنه سیاست بیاید؟

خانم عبادی در پاسخ به این سئوال به جفری گدمین می گوید که او همیشه چنین احتمالی را رد کرده است. وی تاکید می کند که به ورود به عرصه سیاست و یا ایفای نقش در رهبری جنبش مخالف حکومت تمایلی ندارد ولی اذعان می کند که مسئله رهبری یک از نقاظ ضعف جنبش اپوزیسیون در ایران است. تاکنون هیچ فرد یا شخصیتی نتوانسته است جمعیت معترض و گروه های مختلف مخالف دولت ایران را زیر یک رهبری واحد متحد کند. جفری گدمین می نویسد بعید است که یک زن با دیدگاه های سکولار بتواند در شرایط فعلی رهبری مناسب برای جنبش اعتراضی ایران باشد، اما شکی نیست که حکومت ایران به شدت از فعالیت ها و نفوذ خانم عبادی هراس دارد.

چگونه جنبش اعتراضی ایران گسترش یافت؟

طی هفت ماهه گذشته جنبش اعتراضی ایران وسعت و عمق بیشتری پیدا کرده است. به اعتقاد خانم عبادی این نشان می دهد که این نارضایتی فقط مربوط به اقلیت اندکی از تحصیلکرده ها و ساکنان شمال شهر تهران نبود. جنبش دمکراسی خواهی در شهرهای دیگر نیز فعال و رو به رشد است. شکاف در حاکمیت رو به افزایش است و گروه های مذهبی و سکولار در اپوزیسیون ایران در حال نزدیکی هستند. اگر چنین روند ادامه یابد یک تحول بزرگ برای ایران خواهد بود.

هنوز این احتمال وجود دارد که حکومت بتواند با بخشی از جنبش اعتراضی به توافق رسیده و برخی از رهبران آن را به مذاکره و مصالحه قانع کند. اما با توجه به ادامه سرکوب، دستگیری ها و ضرب و شتم مردم چنین احتمالی بسیار ضعیف است.

خانم عبادی با اشاره به شیوه های تبلیغات حکومت و بستن فضای رسانه ها اشاره می کند که ایران در حال حرکت به سمت جامعه ای کاملا بسته مشابه دیکتاتوری نظامی حاکم بر کشور برمه است. اما چنین روشی و چنین فضای بسته ای نمی تواند برای طولانی مدت در ایران حاکم شود. خانم عبادی تاکید می کند که «عمر این رژیم به سر آمده » مگر آنکه به سرعت و به شکل بسیار محسوس سیاست و جهت گیری های خود را تغییر دهد.

رئیس رادیو اروپای آزاد/رادیو آزاد مطلب خود در «فارین پالیسی» را با این جمله به پایان می برد که اگر گروه حاکم بر ایران به پایان روزهای حکومت خونبار خود رسیده اند دولت آمریکا و متحدانش باید به فکر تجدید نظر در سیاست خود باشند. گوش سپردن به نظرات شیرین عبادی می تواند نقطه آغاز خوبی باشد.